—
محمد بن محمد بن زيد بن علي بن الحسين مشهور به امامزاده محمد محروق از نوادگان امام سجاد (ع) است كه به سال 200 هجري قمري عليه خلافت مأمون عباسي و حاکم آن در خراسان قيام نمود ليكن در جنگ شكست خورده به شوش عزيمت نمود و به دست هرثمه بن اعين اسير گرديد. هرثمه ايشان را به دستور حسن بن فضل به نزد مأمون فرستاد، در نيشابور به فرمان محرمانه مأمون، محافظش امامزاده را به شهادت رسانيد و مانند جدش زيد، او را سوزانده و جسد نيمه سوخته اش را در گورستان طلاگرد ( تلاجرد ) نيشابور به خاك سپردند.
اين آرامگاه اكنون در قسمت جنوبي باغ خيام در4 كيلومتري جنوب شرقي شهر واقع شده است. حاكم نيشابوري نيز در كتاب تاريخ نيشابور از حضور حضرت علي بن موسي الرضا (ع ) در آرامگاه امامزاده محروق به هنگام عبور از شهر ياد نموده و به همين مناسبت تخته سنگي اثر جاي پاي امام نيز همانند قدمگاه رضوي، در آرامگاه امامزاده موجود مي باشد. در آرامگاه مذكور مدفن امامزاده ابراهيم ( گنبد كوچكتر ) از فرزندان بلافصل امام موسي بن جعفر (ع ) نيز وجود دارد.
زيارت امام هشتم (ع) و حضور شيعيان و دلبستگي آنان به اهل بيت (ع) در منطقه خراسان، وجود آرامگاه يا بنايي درخور شخصيت امامزادگان را تأييد مي نمايد، ليكن تاريخ بنايي را كه به صورت قبه اي بوده، به زمان سلجوقيان نسبت داده اند، اين بنا به دليل وقوع جنگ ها و زلزله هاي مكرر بارها نيمه ويران و سپس تعمير و بازسازي شده است. تعمير اساسي آرامگاه در زمان حكومت شاه طهماسب و پس از آن در عصر شاه سلطان حسين صفوي به سال 1119 قمري عملي گرديده است. سلاطين قاجار نيز به آرامگاه توجه نموده، ليكن گنبد بلند فيروزه اي، تزئينات كاشي ايوان ورودي و رسيدگي به كتيبه هاي خط معقلي بر رويه خارجي ديوار كه از دلنوازترين جلوه هاي هنر كاشيكاري ايران است، به همت سازمان حفاظت از آثار باستاني طراحي و منقوش شده است.
بناي كنوني، مجموعه معماري است با پلان مستطيل، شامل يك ايوان بلند ورودي در شمال، فضاي مربع شكل مدفن امامزاده محروق در مركز و يك فضاي چهار ايواني با ارتفاع گنبد كوچكتر در مجاورت غربي فضاي فوق الذكر كه مدفن امامزاده ابراهيم مي باشد. كتيبه كاشي معرق و صندوق منبت كاري شده و درب ورودي حرم از زمان طهماسب اول صفوي در قرن دهم و سنگي از دوران سلطان حسين صفوي در بنا نصب شده است و كاشي هاي ازاره آن نيز از زمان نادرشاه افشار مورخ به سال 1145 قمري مي باشد. باني اين آرامگاه، امير كمال الدين شاه ميرحسين است. كتيبه منظومي از زمان سلطان حسين صفوي در سمت راست ايوان بر روي قطعه سنگي نقر شده كه مي رساند در اواخر دوره صفوي محمد خان نامي در نيشابور به بناي مسجد و مصلي اقدام نموده است. البته به روايتي ديگر در زمان سلطان حسين بايقرا آخرين امير تيموري، اميرعلي شيرنوايي كه مقبره عطار را ساخته، مقبره اي هم براي امامزاده بنا كرده است.
