مفهوم توسعه و ضرورت آن

مفهوم توسعه 

«توسعه» را به مثابه درختی دانسته اند که ریشه آن را «فرهنگ» و غذای آن را «آموزش» و «سرمایه» تخصیص یافته به فعالیت های توسعه ای تشکیل می دهد. بر اساس این تعریف؛ تنه و شاخ و برگ درخت، «نظام مناسب اقتصادی» و میوه شیرین آن برطرف شدن فقر و محرومیت، حفظ استقلال و خودکفایی و تأمین اقتصادی ـ اجتماعی مردم است.

«سازمان ملل»، توسعه «Development» را (فرآیندی که کوششهای مردم و دولت را برای بهبود اوضاع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر منطقه متحد کرده و مردم این مناطق را در زندگی یک ملت ترکیب نموده و آنها را به طور کامل برای مشارکت در پیشرفت ملی توانا سازد) می داند.
«مایکل تودارو»، توسعه را جریانی چند بعدی می داند که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر مطلق است.

در تعریفی دیگر «توسعه» یعنی بهبود در وضعیت زندگی انسانها در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، علمی و …. که اگر فرایند بهبود در زندگی انسانها، بدون تخریب محیط زیست بوده و توأم با عدالت اجتماعی باشد و در نتیجه با کمترین نوسان ادامه یابد به آن توسعه پایدار گفته می شود.
با توجه به تعاریف مذکور ، امروزه دیگر توسعه، محصور در مفاهیم و مصادیق اقتصادی نیست بلکه تلقی جدید از مفهوم توسعه, فرآیندی همه‌جانبه است (نه فقط توسعه اقتصادی) که معطوف به بهبود تمامی ابعاد زندگی مردم یک جامعه است. از این رو توسعه، کلیه عوامل موثر در بهبود شرایط زیستی، یعنی عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه را در بر می گیرد. لذا هر کشور می بایست در چارچوب مقتضیات داده های فرهنگی، اقلیمی، محیطی، انسانی و نهادی خود طرح خاصی از توسعه را طراحی و به اجرا بگذارد.
توجه به «ابعاد انسانی توسعه» باعث شده است که سازمان ملل شیوه جدیدی را برای اندازه گیری توسعه ارائه کند که «شاخص توسعه انسانی» نام گرفته است.
«شاخص توسعه انسانی» (Human Development Index) از سال ۱۹۹۱ میلادی توسط برنامه توسعه سازمان ملل متحد به مرحله اجرا گذاشته شد. شاخص توسعه انسانی HDI نام جدولی است تناسبی که در آن کشورهای جهان بر اساس فاکتورهایی از جمله درآمد سرانه واقعی، نرخ باسوادی، آموزش، بهداشت، تغذیه و نیز امید به زندگی (در بدو تولد) مورد مقایسه قرار میگیرند.این شاخص در پی اندازه گیری سه ظرفیت اساسی کسب دانش، دسترسی به امکانات مادی لازم برای زندگی بهتر و برخورداری از عمر طولانی تر همراه با سلامت بیشتر است.

از طرفی با توجه به این که فضاهای شهری در طول تاریخ نقش مهمی در زندگی ساکنان داشته و به عنوان مرکز ارتباط و تحول در هر منطقه ای عمل می کنند. پایداری توسعه شهرها چند سالی است مورد توجه برنامه ریزان توسعه قرار گرفته است. پر واضح است که بدون داشتن شهرهای پایدار رسیدن به توسعه پایدار ممکن نیست، بنابراین توسعه پایدار به میزان وسیعی با شهر ارتباط برقرار می کند. دلایل عمده این رابطه تنگاتنگ را باید در توزیع جمعیت، نقش و فعالیت دولت ها در سطوح مختلف و تولید و مصرف کالاها و خدمات دید که اثرات قابل توجهی در جایگاه شهرها در نظام سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هر کشور دارند. می توان چنین بیان کرد امروزه یکی از مهمترین اهداف و معیارهای توسعه پایدار ضمن حفظ و نگهداری طبیعت و منابع وابسته به آن، شناسایی ریشه های اکولوژیکی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی توسعه برای تولید محیط های شهری پایدار و در راستای توسعه محلی و منطقه ای می باشد.

با توجه به مفهوم توسعه و ضرورت توسعه شهری، شهرستان های نیشابور، زبرخان و فیروزه بر اساس ظرفیت ها و شاخص های بین المللی و ملی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند و در ادامه وضعیت موجود و مطلوب ظرفیتهای موجود انسانی، طبیعی و اقتصادی منطقه تدوین و تبیین شده اند.