فعالیت های صنعتی در نیشابور
صنعت به عنوان بخش دوم جغرافیای اقتصادی به آن دسته از فعالیت ها اطلاق می گردد که منجر به تولید و عرضه محصولات قابل مشاهده و ملموس شده و شامل تولیدات صنعتی و کارخانه ای نظیر اتومبیل سازی، ابزارها و قطعات تکنولوژیکی یا مکمل، کارخانه های فرآوری محصولات، فولاد سازی، پلاستیک، داروسازی و . . می شوند.
در شهرستان های منطقه نيشابور به دلیل وجود زيربناهاي مورد نياز توسعه بخش صنعت ( زمين، آب، برق، راه، سوخت و… ) و شرایط مناسب سرمايه گذاري به دلیل وجود دومین بازار مصرف جمعیتی کشور ( مشهد مقدس ) در شرق منطقه و همچنین زمينه ها و خدمات مناسب اجتماعي ـ اداری نظیر نیروی انسانی متخصص و ماهر و . . .، امكان استقرار صنايع در سطح محلي، منطقه اي و حتي ملي فراهم شده است. از 26 شهرک صنعتی فعال استان 3 شهرک صنعتی خیام و عطار و کمال الملک معادل 5/11 درصد و از 16 ناحیه صنعتی فعال، 2 ناحیه صنعتی معادل 5/12 درصد در این شهرستان ها مکان گزینی شده اند، ضمن اینکه شهرک صنعتی خیام دومین شهرک صنعتی فعال استان به لحاظ حجم سرمایه، تعداد و ترکیب صنایع می باشد و شهرک صنعتی عطار در طراحی ها و افق های توسعه خود، با بیش از 1500 هکتار وسعت بزرگترین شهرک صنعتی فعال استان خواهد شد و 3 ناحیه صنعتی جدید نیز در حال انجام مطالعات مکان یابی می باشند ( پورتال سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران، 1400).
صنايع كارخانه اي و كارگاهي
نگاهی به گذشته صنایع کارخانه ای نیشابور نشان می دهد که در ابتدای دهه 1390، ۴۰۰ واحد صنعتی در نیشابور فعال بوده است ( پورتال خبرگزاری تسنیم، 1392) اما به دلایل متعدد منطقه ای، ملی و بین المللی تا پايان سال 1396 از مجموع تعداد واحدهاي فعال صنعتي استان خراسان رضوی (2164واحد)، سهم شهرستان های نيشابور، زبرخان و فیروزه 220 واحد معادل 10/2درصد و از تعداد كل شاغلين در اين واحدها (113652 نفر)، سهم شهرستان های منطقه معادل 10/8 درصد (12252 نفر) بوده است. متوسط شاغلین در کارگاههای نیشابور و زبرخان نیز با 56 نفر از متوسط استانی بالاتر می باشد که نشان دهنده سهم کمتر از 30 درصد کارگاههای کوچک در اشتغال صنعتی منطقه می باشد.
در حال حاضر در شهرستان های منطقه شركت های بزرگ صنعتي مانند تولید قطعات شركت ملي ايران خودرو، كارخانه قند، شرکت های تولید لوازم خانگی، مصالح ساختمانی، لوازم الکتریکی، ماشین آلات بسته بندی، ظروف یکبار مصرف، كشتارگاه صنعتي، صنايع غذايي، نساجي و شيميايي و … با اختصاص 8/62 درصد از كل شاغلین واحدهاي صنعتي فعال منطقه، موقعيت ممتازي را برای توسعه صنعتی در منطقه فراهم نموده اند. ضمن این که استقرار پروژه های ملی مجتمع فولاد خراسان به عنوان قطب سوم فولاد كشور و نيروگاه سيكل تركيبي 1050 مگاواتي به عنوان بزرگ ترين نيروگاه شمال شرق كشور در شهرستان نیشابور شاهدی بر اهمیت فرامنطقه ای جایگاه صنعتی منطقه در شرق ایران زمین می باشد. تركيب و وضعيت ديگر صنايع كارخانه اي شهرستان نيز به شرح جدول زیر مي باشند:
با توجه به داده های جداول بالا، صنايع كارخانه اي نيشابور در حال حاضر عمدتاً در بخش صنايع غذايي متمركز مي باشد و از اين نظر ( پس از شهرستان مشهد ) در استان خراسان رضوی رتبه دوم را در اختيار دارد و با توجه به اهمیت و رتبه اول تا سوم شهرستان های منطقه در بسیاری از تولیدات کشاورزی استان، این صنایع به عنوان مکمل فعالیت های اقتصادی و موتور محرک توسعه کشاورزی نیز مطرح می باشند. در بین صنايع غذايي نیز به دلیل تولید بیش از 27 درصد از كل توليد شير استان در شهرستان های منطقه، واحدهای تولید فرآورده‌های لبنی با 8/12 درصد دارای بیشترین سهم از صنایع غذایی می باشند.
– صنايع دستی
مهم ترين صنايع دستي رايج در شهرستان های نيشابور، زبرخان و فیروزه صنايع قالي بافي و گليم بافي است. صنعت قالي بافي در بيش از 470 روستا و صنعت گليم بافي در 27 روستاي اين شهرستان ها عمدتاً به صورت كار اصلي و يا به صورت فعاليت جنبي و مكمل در كنار ساير فعاليت هاي اقتصادي رايج انجام مي گيرد. آمادگي و توانمندي منطقه در بخش صنعت قالي بافي به گونه اي است كه اقدام به بافتن قالي هايي با متراژ چند هزار متري و در نوع خود بزرگ ترين در سطح جهان مي نمايد. از ديگر صنايع دستي موجود در شهرستان ها مي توان به 4 كارگاه صنايع سفالگري، 4 كارگاه صنايع نمد مالي، 2 كارگاه صنايع پارچه بافي، 7 كارگاه صنايع ريسندگي نخ، در يك روستا گيوه بافي و در يك روستا حصير بافي اشاره نمود ( شركت مهندسين فرافزا، 1376).
با توجه به داده های جدول زیر نیز شرکت های تعاونی فعال صنعتی و فرش دستباف منطقه دارای سهمی بیش از 3/7 درصد از تعداد کل استان و سهمی بیش از 5/34 درصد از اشتغال ایجاد شده در صنایع فرش دستی استان خراسان رضوی بوده اند که نشانگر توسعه و رونق صنایع دستی به ویژه در زمینه بافت فرش دستی می باشند.
