کاوشهای باستان شناسی نيشابور پس از پیروزی انقلاب اسلامی
همان گونه که پیش تر نیز بیان گردید باستان شاسان غربی با عنایت به شکوه تاریخی و سوابق کهن سکونت در منطقه نیشابور و خراسان، برنامه های متعدد مطالعاتی را قبل از انقلاب پیگیری نمودند و مهمترین آنها کشفیات هیئت آمریکایی موزه متروپولیتن در سال 1314 شمسی، تحقیقات مدون و گسترده ریچارد بولیت 1345 و گروه اعزامی وزارت فرهنگ و هنر به سرپرستی آقای کامبخش فرد در سال 1343 بودند که اغلب این فعالیت ها به دلیل رویکرد غارتگری غربی ها موجب شد تا بخش مهمی از آثار باستانی نیشابور به موزه های خارج از کشور منتقل گردد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با توجه به نتایج درخشان و پربار کاوشهای اولیه، اغلب باستان شناسان داخلی این کاوش ها را ادامه دادند. در ذیل مهمترین این کاوشها و تحقیقات در محوطه های باستانی نیشابور فهرست شده اند که عمدتا مشتمل بر فعالیت هایی نظیر گمانه زنی، بررسی، شناسایی و کاوش در محوطه های نیشابور می باشد.
مروری بر كاوشها و تحقیقات باستان شناسي در محوطه های شهرستان های نیشابور، زبرخان و فیروزه از آغاز تاکنون
|
ردیف |
نوع کاوش | سال | باستان شناس |
یافته ها |
|
1 |
بررسی و شناسایی | 1287 |
پرسی سایکس |
سایکس مناطق جنوب شرقی نیشابور را بررسی و در ۳۹ کیلومتری جنوب شرقی که به جنت آباد معروف بود محوطه های باستانی کشف کرد که اعتقاد داشت نیشابور دوران ساسانی است. |
|
2 |
کاوش باستان شناختی | 1314-1327 |
ویل کینسون (موزه متروپولیتن) |
تهیه گزارش تفصیلی از کاوش های باستان شناختی از چگونگی معماری، سفال و فلزات کشف شده در حفاری های دراز مدت |
|
3 |
بررسی | ۱۳۴۴-45 |
ریچارد بولیت |
بررسی جامع شهر کهن نیشابور و جایابی برخی مکان ها و تاسیسات شهر نیشابور پیش از حمله مغول و ترسیم نقشه ای که در آن حصار شهر و برخی مکان‌ها مشخص شده است. |
|
4 |
کاوش باستان شناختی | 1344-47 |
سیف الله کامبخش فرد |
کاوش به منظور بررسی سفال و سفالگری نیشابور که منجر به کشف چهار کوره سفالگری و تعداد فراوانی قالب و قطعات سفالی شد. |
| فعالیت های باستان شناسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی | ||||
|
5 |
گمانه زنی | 1363 |
سید محمود موسوی |
هیئت اعزامی از دفتر آثار تاریخی در شهر کهن نیشابور گمانه‌زنی و تعیین حریم کرد و در گمانه زنی ها به بقایای حمامی از دوره سلجوقی دست یافت. |
|
6 |
کشف و بررسی | 1369 |
رجبعلی لباف خانیکی |
ضمن حفر چاه فاضلاب در حاشیه غربی شهر نیشابور پیکره مردی نشسته و اشیائی کشف، بررسی و مشخص شد که متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد است و ارتباط فرهنگی نیشابور را با بین النهرین و کرمان و باختر نشان می دهد. |
|
7 |
گمانه زنی | 1378 |
رجبعلی لباف خانیکی |
به قصد شناسایی شادیاخ و لایه‌های تمدنی آن اقدام به گمانه زنی و آثار و شواهد زیادی از لایه‌های گوناگون کشف شد و قطعات گچبری و نقاشی روی گچ از مهمترین و جالب ترین یافته ها بود. |
|
8 |
گمانه زنی | 1378 |
محمود بختیاری |
در زمینی که برای احداث افلاک نما در نظر گرفته شده بود اقدام به گمانه زنی و لایه نگاری و مشخص شد که این زمین در گذشته گودالی باتلاق مانند بوده است. |
|
9 |
کاوش | ۱۳۷۸- ۱۳۸۵ |
رجبعلی لباف خانیکی |
طی ۶ فصل کاوش باستان شناختی شادیاخ نیشابور، آثار و نشانه‌های زیادی کشف شد. نشانه ها حاکی از این است که نیشابور و به خصوص شادیاخ در عصر غزنوی تا اواسط قرن ششم هجری رونق زیادی داشته و با یورش غزها رو به افول گذاشته است. |
|
10 |
بررسی و شناسایی | 1380 |
محمد اسماعیل اعتمادی |
در برنامه یک ماهه بخش سرولایت مورد بررسی قرار گرفت. |
|
11 |
بررسی و شناسایی | 1382 |
محمد اسماعیل اعتمادی |
بخش‌هایی از نیشابور بررسی و شناسایی شدند. |
|
12 |
گمانه زنی | 1382 |
حسین عباس زاده |
محل احداث پل راه آهن در سه راهی خیام نیشابور گمانه‌زنی شد. |
|
13 |
بررسی و گمانه زنی | 1383 |
لبافت خانیکی و مونیک کروران (Kervran ) |
با تشکیل هیئت مشترک ایران و فرانسه بررسی شهر کهن نیشابور آغاز شد. سفال های جمع آوری شده از نقاط گوناگون این نوید را می‌داد که وجود لایه تمدنی دوران ساسانی در کهندژ محتمل است، بنابراین در سمت شمال شرقی کهندژ اقدام به گمانه زنی و این احتمال به یقین نزدیک شد. |
|
14 |
بررسی | 1382 |
عمران گاراژیان و لیلا پاپلی یزدی |
در خراسان در پی بررسی محوطه های باستانی، دو تپه برج ( نیشابور ) و قلعه خان برای کاوش انتخاب شدند. |
|
15 |
گمانه زنی | 1383-84 |
عمران گاراژیان |
تپه برج محوطه وسیع و ارزشمند باستانی واقع در حدود ۲۴ کیلومتری شرق نیشابور طی دو فصل بررسی و گمانه زنی و در آن استقرار هایی از دوران مس و سنگ و مفرغ و آهن تشخیص داده شد. |
|
16 |
کاوش | 1383-86 |
لبافت خانیکی و مونیک کروران |
به دنبال بررسی و گمانه زنی در کهندژ و طرح این فرضیه کهندژ در دوره ساسانی شکل گرفته و استفاده شده، در نقاط گوناگون آن طی سه فصل کاری کاوش شد و نتیجه نهایی نه تنها فرضیه طرح شده را بسیار تقویت کرد بلکه به کشف سازه ها و اشیاء مشخص دوره ساسانی نیز منجر شد. |
|
17 |
گمانه زنی و لایه نگاری | 1387 |
محمود بختیاری |
ضمن خاکبرداری مجتمع مسکونی شهرک فیروزه لایه‌های تمدنی ظاهر و تخریب شده بود که هیئت آنها را بررسی و لایه نگاری کرد. |
|
18 |
کاوش | 1387 |
حسن باصفا |
محوطه باستانی قهوه خانه سنگی در مجاورت روستای برزنون به کارگاه آموزشی دانشجویان باستان‌شناختی دانشگاه نیشابور کاوش و لایه های تمدنی آن از دوران تاریخی تا دوره ایلخانی تشخیص داده شد. |
|
19 |
بررسی و شناسایی | 1387 1388 |
هایده لاله |
در بررسی نظام مند خراسان به منظور تهیه نقشه باستان‌شناسی و تحلیل الگوهای استقراری در دوره‌های گوناگون در دو فصل فریمان و نیشابور از ۱۰ منطقه خراسان بررسی شد. |
|
20 |
کاوش | 1388 |
حسن باصفا |
در دومین فصل کاری در مجاورت مجتمع های مسکونی شهرک فیروزه گمانه‌زنی و با بررسی داده‌ها مشخص شد که لایه های تمدنی متعلق به عصر مفرغ و آهن آشفته شده است و نشانه‌هایی از کوره‌های سفالگری و ذوب فلز در این محوطه دیده شد. |
|
21 |
کاوش | 1395 |
حسن باصفا |
محوطه باستاني روستاي فوشنجان نيشابور زادگاه حاج بکتاش ولي از عارفان قرن هفتم هجري قمري مورد بررسی و کاوش قرار گرفت. |
|
22 |
کاوش | 1395-1397 |
حسن باصفا و دکتر مشکور و دکتر تمبرگ – عضو مرکز تحقیقات فرانسه |
کاوشها با هدف پر کردن خلاء فرهنگی و تاریخی دوره پیش از تاریخ نیشابور طی سه فصل کاوش در محوطه «سه تپه» در جنوب نیشابور ( نوروزآباد ) که متعلق به عصر آهن بود، انجام شد. نتایج کاوشها مشخص نمود که محوطه «سه تپه» به هزاره دوم و اول قبل از میلاد، یعنی عصر آهن ( دوره‌ای که برای اولین بار انسان موفق به کشف و استفاده از آهن شد ) تعلق دارد و در واقع کشف نخستین آثار مربوط به دوره هخامنشیان در نیشابور عملی گردید. |
|
23 |
کاوش | 1397 |
دانشگاه نیشابور و برخی اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم و فنآوری کشور چین |
این پژوهش مراحل آغازین پروژه‌ای بلندمدت در تپه برج است و در ادامه پژوهش‌های سال ۱۳۸۴ بوده که در مناطق شرقی نیشابور و تپه برج استقراری ( با بیش از ۱۳ هکتار وسعت و دارای آثار دوره‌های نوسنگی تا آهن و همچنین دارای آثار پراکنده‌ای از دوره‌های تاریخی و اندک یافته‌های دوران اسلامی است) ادامه خواهد یافت. |
—
